Zróżnicowanie wiekowe w grupach przedszkolnych

Zastanawiając się jak stworzyć dzieciom najlepsze warunki rozwoju w placówce, nie można pominąć tematu grup mieszanych wiekowo.

Przyzwyczajeni jesteśmy, że w grupach przedszkolnych są dzieci jednorodne wiekowo. Dotychczas inaczej było tylko w trakcie okresów, gdy w placówce jest mniejsza frekwencja, np. w okresie wakacji lub ferii lub w przedszkolach prowadzonych metodą Montesori – wynika to bowiem z samego założenia tej metody. Jednak coraz więcej placówek niedziałających w tej metodzie podejmuje z powodzeniem decyzję o tworzeniu grup mieszanych wiekowo.

STARSZY CZY MŁODSZY – JEDNA RODZINA

Zalet takiego rozwiązania jest wiele. Przebywanie dziecka w takiej grupie wpływa korzystnie na jego rozwój. Zróżnicowane ze względu na wiek dzieci dostarczają sobie wzajemnie szerokiego wachlarza doświadczeń emocjonalnych, społecznych i intelektualnych. Przede wszystkim taki układ jest bardziej naturalny niż dzielenie dzieci ze względu na wiek. Przypomina on bardziej domowe środowisko, jest jak rodzina wielodzietna. Z roku na rok dzieci zmieniają swoją pozycję społeczną w grupie, co znacznie lepiej przygotowuje je do życia. Zmiana ról ułatwia dostrzeżenie i zrozumienie przez maluchy odmiennych potrzeb innych ludzi. Uczy szacunku do bycia innym. Dziecko, które potrzebowało pomocy jeszcze rok temu, dostrzega, że teraz ono może pomóc.

RÓWNE SZANSE

Wszystkie dzieci z jednego rocznika różnią się między sobą poziomem rozwoju zarówno intelektualnego, jak i fizycznego. Dzięki grupie zróżnicowanej wiekowo te różnice się zacierają. Nikt nie jest gorszy, każdy ma szansę rozwijać się we własnym tempie. W jednorodnych grupach nieporadne dziecko jest często wyśmiewane, nazywane gapą. W grupach mieszanych wiekowo zamiast śmiechu pojawia się odruch pomocy. Rośnie poczucie własnej wartości i sprawczości. Następuje samoistna nauka tolerancji i partnerstwa. W grupach mieszanych rywalizację zastępuje współpraca. Młodsze dzieci podpatrują starsze, uczą się od nich, biorą z nich przykład. Poprzez naśladownictwo młodsze maluchy szybciej uczą się różnych zachowań, jak też mają okazję do zdobywania większych umiejętności i nawyków. Ich rozwój ulega niejednokrotnie przyśpieszeniu w różnych sferach. Dzieci starsze czują się bardziej odpowiedzialne, uczą się akceptować to, że ktoś jest słabszy, wychodzą w inicjatywą pomocy. Czują się bardziej „dorosłe”. Radość przynosi im pomoc maluchom zarówno w codziennych czynnościach (tj. zawiązanie bucików czy odniesienie talerza), jak i w zabawie. Zważywszy na fakt, że wiele dzieci jest jedynakami takie środowisko, w którym funkcjonują grupy różnorodne wiekowo, dostarcza bodźców i doświadczeń, o które trudno zadbać w domu rodzinnym. W grupach mieszanych znacznie łagodniej odbywa się proces adaptacji, co jest łatwe do zaobserwowania już w pierwszych dniach roku przedszkolnego. Nie ma zbiorowego szlochu, popłakują tylko nieliczni. Większość starszych przedszkolaków stres ma już za sobą, a ich spokój udziela się maluchom. Dzieci nowych jest kilkoro, więc nauczyciel może poświęcić im więcej uwagi i troski. Także nie bez znaczenia jest fakt, że rodzeństwo, kuzynostwo czy dzieci z sąsiedztwa mogą trafić do jednej grupy, przez co łatwiej im się zaaklimatyzować.

ZRÓBMY TO MĄDRZE

Oczywiście, jasne jest, że stworzenie takiej grupy to nie tylko korzyści dla dzieci, ale także ogromne wyzwanie dla przedszkola. Jeśli chcemy, by był to projekt z korzyścią dla dzieci należy spełnić kilka warunków. Niezbędna jest modernizacja sali, dobór pomocy dydaktycznych, tak aby otoczenie było przystosowane do pracy i zabawy zarówno maluchów, jak i starszaków. Wiadome jest, że młodsze dzieci potrzebują więcej czasu na drzemkę, ubranie się czy umycie. Starsze muszą realizować już programy edukacyjne. Dlatego niezbędne jest przemyślane, logiczne zorganizowanie pracy, w taki sposób, by zostały zaspokojone potrzeby każdego dziecka. Grupy zróżnicowane wiekowo wymagają od nauczycieli znacznie większego zaangażowania, większych kompetencji, znajomości rozwoju psychofizycznego i społecznego dziecka na różnych etapach rozwoju. Konieczne jest także bardziej zindywidualizowane podejście do każdego dziecka i wnikliwa obserwacja rozwoju. Należy także zadbać o właściwe proporcje między dziećmi młodszymi i starszymi. W źle dobranej grupie mogą wystąpić zachowania regresywne, trudności w komunikacji między dziećmi, a do tego chaos, który dezorganizuje wszystkim pracę.