Problemy z głosem u nauczycieli w żłobkach i przedszkolach

Głos to podstawowe narzędzie pracy nauczyciela. Warto o niego zadbać, zanim pojawią się pierwsze problemy.

Poznać swój głos, jego możliwości i predyspozycje to obowiązek każdego nauczyciela. Warto „pochylić się” nad swoim głosem, zanim podejmie się decyzję o pracy w żłobku, przedszkolu czy szkole. Najlepiej wykonać badanie foniatryczne oceniające budowę anatomiczną i sposób pracy narządu głosu (oddychanie, artykulację, fonację), pracę narządu słuchu, koordynację narządów współpracujących przy realizacji głosu, dykcję. Przy wyborze zawodu nauczyciela należy mieć świadomość, że jest to praca znacznie obciążająca organizm. Lekarze uważają, że problemy z głosem nasilają się już w drugim roku pracy, a do częstszych stanów zapalnych dochodzi po 10 latach aktywności w zawodzie. Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia stanów chorobowych, należy postawić na szeroko rozumianą profilaktykę.

CO POMAGA A CO SZKODZI NASZEMU GŁOSOWI?

Na sposób powstawania i realizację głosu ma wpływ wiele różnych czynników.

• Warunki pracy. Powietrze w sali, w której przebywa się z dziećmi, nie powinno być zbyt suche i przegrzane (to szczególnie ważne w okresie zimowym, kiedy grzeją kaloryfery i rzadziej otwiera się okna). Optymalna temperatura w sali to 18 – 21 st. C. W pomieszczeniu powinno być czysto, gdyż kurz i pył nie służą głosowi. Sale przedszkolne warto krótko i intensywnie wietrzyć. Trzeba pamiętać, by nigdy nie stać w przeciągu – nasz głos bardzo tego nie lubi.
• Kondycja organizmu. Stres może istotnie wpływać na pracę narządów mowy (powodować drżenie głosu, mieć związek z chrypką, charakterystycznym odchrząkiwaniem). Dlatego warto zadbać o zdrowy i aktywny tryb życia – trzeba znaleźć czas na pracę, aktywny odpoczynek, relaks, sen. Nie bez znaczenia jest satysfakcja zawodowa i utrzymanie odpowiedniego poziomu motywacji – warto znaleźć własny sposób na relaksację i odreagowanie stresów. Oczywiście ogólny stan zdrowia ma kluczowe znaczenie dla emisji głosu – alergie, choroby układu oddechowego, choroby hormonalne, wady postawy mają istotne znaczenie. Należy szczególnie zadbać o właściwą postawę ciała (np. zmiany w budowie kręgosłupa w odcinku szyjnym wpływają na nieprawidłowe napięcie mięśni i pracę narządów mowy). Podczas mówienia najlepiej zachować wyprostowaną, swobodną postawę ciała. Ważna też jest dieta. Jedzenia ostrych potraw, picie dużej ilości kawy i herbaty niekorzystnie wpływają na głos. Lepiej czarną herbatę zastąpić owocowo-ziołowymi herbatkami i wodą (minimum to 1,5 litra wody niegazowanej). Zbyt gorące i zbyt zimne posiłki przed wysiłkiem głosowym też nie są wskazane.
• Sposób emisji głosu. Podczas mówienia istotne jest skoordynowanie pracy trzech narządów: oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego. Dla zdrowia, poprawy ogólnego samopoczucia, wyciszenia emocji przydatne jest opanowanie oddechu przeponowego (przy wdechu powietrzem napełnij brzuch jak balon, przy wydechu powoli je wypuść). Ważna jest artykulacja z uwzględnieniem zasad odnoszących się do prawidłowej dykcji, intonacji, prozodii. Pamiętajmy, że głosowi nie służy ani monotonne mówienie (należy różnicować głos i tempo mówienia), ani nadmierny wysiłek spowodowany krzykiem. Warto nauczyć się mówić do dzieci nie głośniej, lecz wyraźniej (kiedy maluchy są zbyt hałaśliwe, można wykorzystać ustalony gest i mówić dopiero, gdy w sali zapanuje cisza).
• Sposób prowadzenia zajęć. Warto wypracować swój własny styl mówienia. I nie chodzi tu tylko o dobór środków językowych, lecz raczej sposób prowadzenia zajęć. W trosce o głos należy stosować przerwy (przerywnikami mogą być filmy, audiobooki, odtwarzane piosenki). Mówienie warto wspomagać gestami – dzieci to lubią. Podczas przemawiania najlepiej stawać na wprost dzieci, twarzą do nich i nie wykonywać zbędnych czynności. W trosce o kręgosłup pochylając się nad dzieckiem trzeba skłonić całe ciało, a głowę utrzymać w linii prostej z kręgosłupem. Po pracy należy pozwolić głosowi zregenerować się (najlepszy sposób to zachowanie milczenia). Przed rozpoczęciem dłuższej wypowiedzi warto każdorazowo robić rozgrzewkę głosu. Podobnie na początku dnia – wystarczy wykonać tzw. gimnastykę buzi i języka, powtórzyć kilka łamańców językowych, rozluźnić swoje ciało, zwłaszcza mięśnie ramion i szyi.

KIEDY DO SPECJALISTY?

Zawsze, kiedy czujemy niedyspozycje związane z głosem, słuchem, ogólnym spadkiem samopoczucia. Po wizycie należy stosować się do zaleceń laryngologa, foniatry i nie próbować leczyć dolegliwości związanych z głosem tylko na własną rękę. Nie powinno się wysilać głosu podczas stanów zapalnych krtani. Aby zapobiegać infekcjom, doraźnie można stosować środki wspomagające funkcjonowanie i higienę głosu (np. cukierki ziołowe, środki oczyszczające jamę nosową i środki wspomagające nawilżanie i regenerację wysuszonej błony śluzowej jamy ustnej i gardła, witaminę A+E).