Integracja sensoryczna określa prawidłową organizację wrażeń sensorycznych (bodźców) napływających przez receptory. Co piąte dziecko ma z tym kłopoty. Dlatego zajęcia terapeutyczne w przedszkolach są coraz popularniejsze i coraz bardziej potrzebne.
Integracja sensoryczna (SI) jest procesem, dzięki któremu mózg otrzymując informację ze wszystkich systemów zmysłowych (wzrok, słuch, równowaga, dotyk, czucie ruchu-kinestezja), dokonuje ich segregacji, rozpoznania, interpretacji i integracji z wcześniejszymi doświadczeniami, tak, aby mogły być wykorzystane w celowym działaniu. Proces integracji sensorycznej zaczyna się od pierwszych dni życia płodowego i najintensywniej przebiega do końca wieku przedszkolnego. Podstawowe znaczenie dla rozwoju integracji zmysłowej ma funkcjonowanie trzech układów: przedsionkowego, proprioceptywnego i dotykowego. Układy te współpracują ściśle ze sobą oraz innymi układami zmysłowymi. Integracja sensoryczna nie tylko umożliwia nam odpowiednie zareagowanie na odbierane wrażenia sensoryczne ale również kieruje naszymi reakcjami na otoczenie.
Gdy sweter drapie, a nogi się plączą
U większości dzieci proces integracji przebiega w naturalny sposób, podczas typowych aktywności dla danego etapu rozwoju. Jednak u niektórych maluchów proces ten jest zaburzony. I wtedy mogą pojawić się problemy w rozwoju, nauce, a nawet z zachowaniem. Jak dowodzą badania, co piąte dziecko ma kłopoty z integracją sensoryczną.
Brak współdziałania między setkami sygnałów docierających do mózgu kilkulatka można zauważyć gdy dziecko, np. ma kłopoty z powiązaniem tego, co słyszy, z tym, co widzi i czego dotyka, widzi, ale nie spostrzega, słyszy, ale nie może zapamiętać, chodzi, ale obija się o ściany, potyka się o próg w drzwiach, nie toleruje zabaw związanych z brudzeniem rąk, nie lubi lekkiego dotyku – preferuje mocny, nie lubi określonych tkanin ubraniowych (np. wełna), jest nadwrażliwy na dźwięki, podczas zajęć stolikowych często podpiera głowę. To tylko niektóre z sygnałów, które powinny zwrócić naszą uwagę. Prawidłowy rozwój zmysłów, zarówno organów zmysłów jak i percepcji sensorycznej, stanowi niezbędny warunek dobrego samopoczucia dziecka, zachowania i uczenia się bez zaburzeń i dysfunkcji.
Żłobek i przedszkole to idealne miejsca do obserwacji malca w trakcie swobodnej lub kierowanej zabawy. Daje też możliwość zrobienia wywiadu z rodzicami.
Integracja sensoryczna – terapia przez zabawę
Żłobek czy przedszkole jest idealnym miejscem, aby w trakcie swobodnej lub kierowanej zabawy obserwować maluchy. Daje też możliwość przeprowadzenia wnikliwego wywiadu z rodzicami, który jest niezbędny do przeprowadzenia diagnozy SI. Następnie robione jest badanie, przez wykwalifikowanego diagnostę i terapeutę SI, które składa się ze standaryzowanych testów oraz usystematyzowanej obserwacji reakcji dziecka na stymulację sensoryczną, obserwację postawy, równowagi, koordynacji oraz ruchów gałek ocznych. Gdy dokładana analiza badania wykaże wystąpienie zaburzeń integracji sensorycznej, należy podjąć terapię.
Terapia integracji sensorycznej jest zazwyczaj dla dziecka przyjemnością. Otoczenie terapeutyczne jest wyposażone w różnorodny sprzęt taki jak: zjeżdżalnie, platformy do huśtania, liny do wspinania, koła do wskakiwania, trapezy do huśtania. Jest zabawą i może taką wydawać się dorosłym. Ale jest to jednocześnie ciężka praca, bo pod kierunkiem wykwalifikowanego terapeuty dziecko jest w stanie osiągnąć sukces, który prawdopodobnie byłby niemożliwy w całkowicie spontanicznej zabawie. Tworzenie takiej atmosfery nie służy jedynie przyjemności – maluch, który jest bardziej zaangażowany w aktywności, robi większe i szybsze postępy niż dziecko niezaangażowane.
Jednak początki terapii mogą dla niektórych dzieci być trudne i to, co dla większości byłoby miłą zabawą, części maluchów będzie przychodziło z trudem. W trakcie terapii postępy dziecka będą monitorowane poprzez wykonywanie różnego rodzaju testów, jak również poprzez obserwację zmian zachowania. Zwykle badania kontrolne wykonywane są co 3-6 miesięcy. Terapia zwykle trwa od roku do 2 lat. Zależy to od stopnia nasilenia i rodzaju zaburzeń oraz tempa czynionych postępów.
Tworzenie zabawowej atmosfery nie służy jedynie przyjemności – maluch, który jest bardziej zaangażowany w aktywności, robi większe i szybsze postępy niż dziecko niezaangażowane.
Ważną rolę w procesie terapii odgrywają też rodzice. Dlatego tak istotne jest uświadomienie im wielkiej roli integracji sensorycznej w rozwoju ich dziecka. Warto podpowiedzieć im w jaki sposób w codziennych sytuacjach mogą stymulować rozwój SI poprzez zwielokrotnianie bodźców w życiu malucha lub odwrotnie – poprzez ich ograniczanie lub nawet eliminację. Najszybsze rezultaty terapii może przynieść współpraca terapeuty SI, przedszkola/żłobka i rodziny.
Magdalena Bodzoń, psycholog
powtarzające się zachowania te naturalne i nienaturalne wymagają obserwacji opiekunów i rodziców. po analizie przez psychologa i wprowadzeniu zajęć zabaw stymulujących odpowiednie zmysły przy odpowiednim czasie można osiągnąć dobre efekty. dobrze, że to wszystko jest zabawa ale wymagająca większego skupienia.
Świetnie jeśli dziecko uczęszcza do żłobka i do przedszkola, łatwiej wtedy wychwycić różne problemy i zaproponować rodzicom chociażby terapię SI. Sami rodzice nie zauważają często problemu, bo po prostu nie mają doświadczenia, nie wiedzą co jest normą. Dlatego dzieci z mniejszych miejscowości, które nie chodzą do przedszkoli mają czasem różne dysfunkcje.